(راهنمای کاربردی والدین از کلینیک گفتاردرمانی نیاوا)
وقتی متوجه می‌شوید فرزندتان بعضی صداها را اشتباه می‌گوید یا گفتارش واضح نیست، احتمالاً اولین سؤال‌تان این است:
آیا می‌توانم در خانه به او کمک کنم؟
خبر خوب این است که بله! بسیاری از کودکان با چند تمرین ساده، روزانه و بازی‌محور میتوانند تلفظ خود را تقویت کنند — به‌ویژه اگر تمرینها هدفمند و با راهنمایی گفتاردرمانگر طراحی شده باشند.
در این مقاله از کلینیک گفتاردرمانی نیاوا به شما یاد می‌دهیم چگونه با بازی و تمرین‌های ساده، گفتار کودک‌تان را در خانه تقویت کنید.
چرا تمرین‌های خانگی در گفتاردرمانی مهم هستند؟
در جلسات گفتاردرمانی، گفتاردرمانگر به کودک روش درست تلفظ صداها را آموزش میدهد.
اما تکرار روزانه در خانه همان چیزی است که باعث ماندگاری و تثبیت مهارت گفتاری میشود.
✅ تمرین‌های خانگی باعث می‌شوند:
-
عضلات زبان و لب‌ها قوی‌تر شوند.
-
مغز مسیرهای حرکتی گفتار را به‌خاطر بسپارد.
-
کودک اعتماد‌به‌نفس بیشتری در حرف‌زدن پیدا کند.
-
و جلسات گفتاردرمانی سریع‌تر به نتیجه برسند.
تمرین‌های خانگی برای تقویت تلفظ حرف «ر»
حرف «ر» یکی از سخت‌ترین صداها برای کودکان فارسی‌زبان است، چون نیاز به لرزش دقیق نوک زبان دارد.
در ادامه چند تمرین ساده و کاربردی برای تقویت این صدا آورده‌ایم:
🔹 تمرین حرکتی زبان:
-
کودک نوک زبانش را روی سقف دهان قرار دهد و چند بار سریع بالا و پایین ببرد (مثل صدای موتور).
-
با صدای «دددددد» بازی کنید تا زبان به لرزش بیفتد.
-
جلوی آینه تمرین کنید تا خودش حرکت زبان را ببیند.
🔹 تمرین شنیداری:
-
با او بازی «پیدا کن کلمه‌ی ر» انجام دهید؛ مثلاً بگویید: “هرجا صدای ر شنیدی، دستت رو بالا ببر.”
-
شعرها و ترانه‌های کودکانه با حرف «ر» بخوانید.
در کلینیک نیاوا معمولاً از ترکیب این تمرینها با ابزارهای شنیداری و بازی‌های انگیزشی استفاده میشود تا تمرین برای کودک خسته‌کننده نباشد.
بازی‌های گفتاری برای کودکان پیش‌دبستانی
کودکان از بازی یاد می‌گیرند، نه از دستور.
به همین دلیل در کلینیک گفتاردرمانی نیاوا تمرین‌های گفتاری همیشه به‌صورت بازی طراحی می‌شوند.
شما هم در خانه میتوانید بازی‌های ساده‌ای انجام دهید که تلفظ را تقویت میکنند:
🧩 مثال‌ها:
-
بازی آینه: روبه‌روی آینه بنشینید و با تلفظ‌های درست صداها شکل دهان را با هم تقلید کنید.
-
بازی بادکنک: هر بار که کودک صدای هدف را درست گفت، اجازه بدهید بادکنک را فوت کند تا با انرژی مثبت تقویت شود.
-
بازی صداها در خانه: از اشیاء خانه استفاده کنید (مثل «س» برای سوت، «ش» برای شستن دست‌ها) و صداها را با عمل واقعی پیوند دهید.
چطور با بازی، تلفظ درست را به کودک آموزش دهیم؟
راز موفقیت تمرین خانگی، تبدیل تمرین به بازی است.
اگر کودک احساس کند در حال یادگیری است، ممکن است خسته شود؛
اما اگر بداند دارد بازی میکند، مغزش به‌صورت ناخودآگاه مهارت گفتاری را تمرین میکند.
چند نکته‌ی طلایی:
-
تمرین را کوتاه ولی مکرر انجام دهید (۵ تا ۱۰ دقیقه در روز).
-
در هر بار تمرین فقط روی یک صدا تمرکز کنید.
-
هر پیشرفت کوچک را با تشویق واقعی همراه کنید.
-
اگر کودک اشتباه گفت، الگو را اصلاح کنید نه تذکر.
بگویید: «آره، من شنیدم گفتی لایان، ولی درستش رایان هست، با هم بگیم!»
📍 در وب‌سایت نیاوا میتوانید نمونه‌های تصویری از بازی‌های گفتاری مخصوص هر صدا را ببینید یا دانلود کنید.
تمرین‌های حرکتی برای زبان و لب‌ها
حرکات دقیق دهان برای گفتار درست ضروری‌اند.
این تمرینها شبیه ورزش روزانه‌ی زبان و لب هستند:
-
بیرون آوردن زبان به چپ و راست مقابل آینه
-
شکل دادن لب‌ها به حالت دایره و لبخند متناوب
-
فوت کردن در لیوان آب با نی (تقویت تنفس گفتاری)
-
نگه‌داشتن تکه‌کاغذ روی لب با دمیدن آرام
این تمرینها مخصوصاً قبل از گفتن صداهای جدید مفیدند و در کلینیک نیاوا هم به‌صورت بازی‌محور انجام می‌شوند.
اشتباهات رایج والدین در اصلاح تلفظ کودک
بعضی رفتارهای والدین با نیت خوب، نتیجه‌ی معکوس دارند.
در ادامه اشتباهات رایج را ببینید:
❌ تصحیح مستقیم (“نه، اینو اشتباه گفتی!”)
❌ فشار زیاد یا مقایسه با دیگران
❌ تکرار نادرست کودک با خنده (تبدیل به عادت)
✅ در عوض:
به‌صورت طبیعی مدل درست را تکرار کنید تا مغز کودک الگوی صحیح را بشنود.
💡 گفتاردرمانگران نیاوا همیشه به والدین یاد می‌دهند که نقش آنها مربی نیست، بلکه مدل گفتاری درست و تشویق‌کننده است.
چند توصیه برای تمرین مؤثر در خانه
-
زمان تمرین را در ساعات شاد و بدون خستگی انتخاب کنید.
-
هر هفته فقط روی یک هدف کوچک تمرکز کنید.
-
تمرینها را ضبط کنید تا پیشرفت کودک را ببینید.
-
در صورت عدم پیشرفت طی چند هفته، حتماً ارزیابی تخصصی گفتار انجام دهید.
همکاری والدین و گفتاردرمانگر، کلید موفقیت است
تمرین‌های خانگی در کنار جلسات گفتاردرمانی، مسیر یادگیری گفتار را چند برابر سریع‌تر میکنند.
در کلینیک گفتاردرمانی نیاوا، تمرین‌های خانگی بر اساس سن، سطح توانایی و نوع صدای اشتباه طراحی می‌شوند تا کودک با انگیزه و بازی یاد بگیرد.
📞 برای دریافت برنامه تمرینی اختصاصی یا مشاوره گفتاردرمانی، میتوانید از طریق سایت نیاوا نوبت رزرو کنید یا با مرکز تماس بگیرید.
تماس با ما
ساختمان پزشکان صاحبقرانیه، طبقه پنجم، واحد ۵۰۴
سؤالات پرتکرار درباره تمرینها و راهکارهای خانگی
چقدر باید روزانه تمرین تلفظ انجام دهیم؟
پنج تا ده دقیقه در روز کافی است، اگر تمرین منظم و مداوم باشد. تمرین‌های کوتاه و مکرر بهتر از تمرین طولانی و خسته‌کننده هستند.
آیا لازم است قبل از هر تمرین گرم کردن انجام دهیم؟
بله، تمرینات ساده برای لب و زبان مثل بیرون آوردن زبان، حرکت لب‌ها و کشش نرم، می‌تواند عضلات را آماده کند و به کیفیت تمرین کمک کند.
کدام صداها را ابتدا تمرین کنیم؟
معمولاً از صداهای سادهتر مثل «م، ب، پ، ت» شروع میکنیم و به تدریج به صداهای پیچیدهتر مانند «ر، س، ش» میرسیم. گفتاردرمانگر نیاوا بر اساس وضعیت کودک، ترتیب تمرین را پیشنهاد میدهد.
اگر کودک اشتباه تلفظ کرد، چه کنیم؟
به جای انتقاد مستقیم، مدل صحیح تلفظ را آرام و با تشویق بگویید و از او بخواهید تکرار کند. نگویید «اشتباه است»، بلکه بگویید «بیا با هم درستش کنیم». این روش در کلینیک نیاوا توصیه میشود.
آیا ابزارهایی مثل کارت تصویری یا برنامه موبایل کمک میکند؟
بله، کارتهای تصویری، اپلیکیشنهای صدا و نرمافزارهای آموزشی میتوانند تمرین را جذابتر و مؤثرتر کنند، به‌شرط اینکه زیر نظر گفتاردرمانگر انتخاب شوند.
چطور تلفظ «ر» را در خانه تمرین کنیم؟
تمرینات حرکتی زبان مثل لرزش روی سقف دهان، استفاده از آینه و نیز بازی‌های شنیداری مثل پیدا کردن کلمات دارای «ر» می‌تواند موثر باشد. کلینیک نیاوا نمونه تمرین‌های تصویری برای والدین تولید کرده است.
آیا تمرین برای همه بچهها نتیجه میدهد؟
اکثر کودکان با تمرین منظم پیشرفت میکنند، اما اگر پس از چند هفته پیشرفتی نداشت، باید ارزیابی تخصصی گفتار انجام شود تا علت اصلی بررسی شود.
کودک خسته میشود؛ چکار کنم؟
تمرینها را به بازی تبدیل کنید، آنها را کوتاه نگه دارید و در زمانهای مناسب (مثلاً بعد از خواب یا بازی) انجام دهید تا کودک آمادگی ذهنی بیشتری داشته باشد.
چه تعداد جلسه تمرینی در هفته داشته باشیم؟
معمولاً ۴ یا ۵ جلسه کوتاه در هفته مؤثر است؛ نه الزاماً روزانه اما منظم. تداوم خیلی مهم‌تر از تعداد زیاد است.
اگر نتوانیم خودمان تمرین کنیم، چه گزینهای داریم؟
در این حالت، میتوانید با گفتاردرمانگران کلینیک نیاوا مشورت کنید تا برنامه تمرینی سفارشی دریافت کنید یا تمرینات ویدیویی هدایت‌شده‌ای برای والدین ارسال شود.